Բաքուն ու Երևանը շարժվում են փակ շրջանակով

Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպան Ռոբեր Սեկուտան ասել է.«Ես վերջերս Վաշինգտոնում էի և ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ԱՄՆ նոր համանախագահ Էնդրյու Շեֆերի հետ քննարկել եմ Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտի կարգավորման առաջընթացի հնարավոր քայլերը: Կոնֆլիկտի խաղաղ կարգավորման համար մենք շարունակում ենք օգնել առաջատար երկրների ղեկավարներին: ԱՄՆ-ում նոր վարչակազմի իշխանության գալուց հետո ընդունվել են որոշումներ, թե ինչ ձևով պետք է այդ գործընթացը շարունակել: Նաև նոր համանախագահ է նշանակվել: Մենք շարունակում ենք այդ ուղղությամբ աշխատել»: Խոսելով Ժնևում Ադրբեջանի ու Հայաստանի նախագահների հանդիպման մասին` դեսպանը նշել է, որ դա շատ դրական քայլ էր և այդ քայլերը պետք է շարունակվեն. «Համանախագահներն աշխատում են այդ ուղղությամբ: Աշխատանք է տարվում ԱԳ նախարարների հանդիպման համար և շարունակվում է գործընթացն առաջ տանելու աշխատանքը` կոնֆլիկտի խաղաղ կարգավորման հասնելու համար»: Ռոբեր Սեկուտայի այս հայտարարությունը ադրբեջանական շատ լրատվամիջոցներ, և ոչ միայն նրանք, գնահատում են «Դոնալդ Թրամփի վարչակազմը Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտի կարգավորման բանակցային գործընթացի վերաբերյալ որոշում է ընդունել» կատեգորիայում: Իրոք, դեսպանը չի թաքցնում, որ Սպիտակ տանը քննարկվել է Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտի կարգավորման բանակցային գործընթացի ձևաչափի հարցը: Բայց նա չի պատմել` ի՞նչ ուղղությամբ է եղել քննարկումը:

Այս դեպքում երկու սցենար կա: Առաջինը` 2016-ի ապրիլյան պատերազմից հետո հնարավորություն հայտնվեց բանակցային ձևաչափը փոխել` Ստեփանակերտը ներառելով: Իրադարձությունների այդ ընթացքը ենթադրում էր Բաքվի ու Երևանի համաձայնությունը, որին հազիվ թե դեմ լինեին Մինսկի խմբի համանախագահները: Թեկուզ այն պատճառով, որ եթե Բաքուն ընդունի Վիեննայի ու Սանկտ Պետերբուրգի համաձայնությունները, որ նախատեսում են շփման գծում վերահսկողության համակարգի և միջազգային դիտորդների տեղակայում, այդ գործընթացում Ստեփանակերտի մասնակցությունը նույնիսկ տեխնիկական մակարդակով անխուսափելի է: Սակայն հրապարակավ Ադրբեջանն ու Հայաստանը, հանդես գալով Լեռնային Ղարաբաղի ապագայի վերաբերյալ հակառակ հայտարարություններով, Ստեփանակերտի մասնակցության թեմայից հետևողականորեն խուսափում են: Մինչդեռ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները այցելում են Ստեփանակերտ, որ կարելի է ընկալել իբրև Ստեփանակերտի կողմնակի մասնակցություն բանակցություններին:
Երկրորդ սցենարը` Բաքուն կտրուկ քննադատում է Մինսկի խմբի գործունեությունը, համանախագահներին անվանում է «հյուրախաղերով հանդես եկողներ, որ չեն կարող նշանակալից հաջողություններ ունենալ խաղաղ կարգավորման գործում»: Ավելին: Երբ Երևանը դարձավ ՀԱՊԿ անդամ, Բաքուն սկսեց հայտարարել, որ Ռուսաստանը Հայաստանի դաշնակիցն է և կորցնում է հավասարահեռ միջնորդի կարգավիճակը: Ադրբեջանը նաև Ֆրանսիային է համարում «հայամետ» կողմ, վստահեցնելով, որ Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտի հարցում Փարիզի քաղաքականությունը բացառապես հայկական լոբբին է որոշում: Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը հույս ուներ, որ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը հատուկ դիրքորոշում կունենա, հաշվի առնելով Բաքվի դերը Ռուսաստանը շրջանցող էներգետիկ ու տրանսպորտային հաղորդակցուղիների մեջ: Բայց դա տեղի չի ունենում և հազիվ թե առաջիկայում տեղի ունենա: Այնուհանդերձ, բաքվեցի քաղաքագետ, The Great Middle East նախագծի ղեկավար Ալի Հաջիզադեն հաստատում է, որ Ադրբեջանը նախկինի պես համարում է, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբն իրեն լիովին սպառել է և Բաքուն պետք է հասնի. ա) կամ համանախագահների թվի մեծացման` ներառելով Թուրքիային (իբրև Ադրբեջանի դաշնակից) և Մեծ Բրիտանիային (իբրև մեծ ու համարժեք եվրոպական տերություն)` Ֆրանսիայի պարտադիր հեռացումով, բ) կամ հրաժարում ԵԱՀԿ-ից ու համանախագահների ձևաչափից` ղարաբաղյան հարցը ՄԱԿ-ի հովանու տակ վերադարձնելով: Տեսականորեն կարելի է ենթադրել Թուրքիայի կարգավիճակի բարձրացում Մինսկի խմբում համանախագահի մակարդակի, բայց միայն 2009-ին Ցյուրիխում ստորագրված արձանագրությունների վավերացումից հետո, որ նախատեսում են Հայաստանի հետ դիվանագիտական հարաբերությունների վերականգնում և սահմանների բացում: Բայց հիմա դա անհնար է, թեպետ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանը հայտարարել է, որ մտադիր է Մոսկվա այցի ընթացքում Վլադիմիր Պուտինի հետ քննարկել ղարաբաղյան կարգավորումը: Քննարկել, իհարկե, կարելի է, բայց հակամարտող կողմերին առաջարկել նրանց ձեռնտու որևէ նախագիծ Անկարան չի կարող` կաշկանդված լինելով Մերձավոր Արևելքի իրադարձություններով: Եթե գնահատենք ղարաբաղյան հարցի վերադարձը ՄԱԿ-ի հովանու ներքո, ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահ երկրները Անվտանգության խորհրդի մշտական անդամներ են և հազիվ թե ձգտեն գոյություն ունեցող ձևաչափի փոփոխության: Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպանի հայտարարությունը դա ևս մեկ անգամ հաստատում է: Ստատուս քվոն կոնֆլիկտի գոտում մնում է նույնը, որ հաստատեց Ադրբեջանի ԱԳ նախարար Էլմար Մամեդյարովը Շվեդիա իր պաշտոնական այցի ժամանակ: Ահա ինչու կայուն տպավորություն է ձևավորվում, որ Բաքուն ու Երևանը բանակցային գործընթացում շարժվում են փակ շրջանակում` մեկ տարբեր կողմեր գնալով ու ինտրիգային հայտարարություններ անելով, մեկ հանդիպելով Մինսկի խմբի նույն կետում:

Դեսպան Ռոբեր Սեկուտայի հայտարարությունից հետո սպառվում են Բաքվի սպասումները, որ Դոնալդ Թրամփի վարչակազմը, ի տարբերություն նախորդի, ավելի նախաձեռնող կլինի ղարաբաղյան կոնֆլիկտի կարգավորման հարցում: Վաշինգտոնի դիրքորոշումը չի փոխվել, Բաքվին ու Երևանին նախկինի պես առաջարկվում է ընդունել բազային կետերը մեկ փաթեթով: Այս փուլում Մոսկվան դրան համաձայն է: Առաջիկայում Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսյանը աշխատանքային այցով մեկնելու է Ռուսաստան: ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահները ծրագրում են կազմակերպել Ադրբեջանի ու Հայաստանի ԱԳ նախարարների հանդիպում մինչև տարեվերջ, իսկ մինչ այդ նախարարների հետ առանձին հանդիպումներ կունենան: Հիմա ՌԴ համանախագահը ԱՄՆ-ի ու Ֆրանսիայի համանախագահների հետ տեղն ու ժամկետն են որոշում: Իհարկե, կողմերը, բացի իրենց փոխհարաբերություններից, կանգ կառնեն Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտի կարգավորման հեռանկարների վրա: Գուցե գործն առաջ գնա` բանակցություններն այդ ուղղությամբ նկատելիորեն ակտիվացել են: Կարգավորման ինչ-որ նոր սխեմա է ծնվում, եթե, իհարկե, շարժումը նորից չհայտնվի փակ շրջանակում:
Ստանիսլավ ՏԱՐԱՍՈՎ, REGNUM

Հ.Գ. Եվ որտեղի՞ց է այդ սխեման ծնվում: Կամ կա տեղեկատվություն, որ չի բարձրաձայնվում, կամ` արվում են անհիմն ենթադրություններ: Ինչու՞ պիտի ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ձևաչափը փոխվի` ներառելով Թուրքիային ու Ֆրանսիայի փոխարեն` Մեծ Բրիտանիային: Որովհետև Բաքում Բրիթիշ Պետրոլեումի հետ նավթային կապերը քաղաքական կապիտալի վերածելու հույս ունի՞: Ինչու՞ պիտի Փարիզը հրաժարվի համանախագահությունից, երբ մշտապես պահպանել է կողմերից հավասարահեռության սկզբունքը: Երբ նույնիսկ 1915-ի ապրիլի 24-ը Երևանում անցկացրած նախագահ Ֆրանսուա Օլանդը հաջորդ օրը մեկնել է Անկարա: Ի՞նչ կապ ունեն Ցյուրիխի արձանագրությունները Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի հետ: Այն կապը, որ տեսնում է Բաքու՞ն: Ի՞նչ տրամաբանությամբ, թեկուզ զուտ տեսականորեն, կարելի է ենթադրել, որ Թուրքիան կարող է Մինսկի խմբի համանախագահ դառնալ 2009-ին Ցյուրիխում ստորագրված արձանագրությունների վավերացումից հետո: Դա՞ է նոր առաջարկը` Երևանը, որ միշտ դեմ է եղել Թուրքիայի ՄԽ համանախագահ դառնալուն, համաձայնում է` փոխարենը ստանալով Ցյուրիխյան ստորագրված արձանագրություններ ու Թուրքիայի հետ դիվանագիտական հարաբերությունների վերականգնում, սահմանների բացում: Բայց Երևանը նաև հայտարարել է, որ պատրաստ է հարցի քննարկմանը առանց նախապայմանների, իսկ դա արդեն շատ հիմնավոր ու անընդունելի նախապայման է: Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանը կարող է Վլադիմիր Պուտինի հետ քննարկել ղարաբաղյան խնդրի կարգավորումը որքան սիրտը տա, բայց ոչ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ձևաչափի փոփոխման վերաբերյալ կամ էլ հարցը ՄԱԿ վերադարձնելու, որտեղ Բաքուն նորից առաջ է քաշելու իր 4 բանաձևերի հարցը: Իրականում կարգավորման նոր սխեմա չկա, կա հին սխեմաների մեջ նոր շահեր խցկելու փորձ, որոնք Հայաստանին ու Արցախին չեն տալիս ոչինչ:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ